BÀI HỌC TỪ CÂU CHUYỆN CỦA BÁC HỒ VỀ TÌNH YÊU DÀNH CHO NHỮNG CÂU HÁT DÂN CA

          Cuộc đời, thân thế sự nghiệp của chủ tịch Hồ Chí Minh có thể nói là nguồn cảm hứng, là đề tài bất tận cho các nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, nhà khoa học … nghiên cứu, sáng tác. Đã có không biết bao nhiêu công trình nghiên cứu, bao nhiêu tác phẩm viết về Người, ngợi ca Người, ca ngợi vẻ đẹp về tư tưởng, đạo đức, trí tuệ của Người. Dường như mỗi hành động, mỗi việc làm, mỗi lời nói trong đời sống hàng ngày của Người đều là một bài học quý báu cho chúng ta học tập và noi theo.
          Là người con nước Việt, không ai không xúc động rơi nước mắt khi nghe bài hát "Lời bác dặn trước lúc đi xa" của nhạc sĩ Trần Hoàn. Bài hát với ca từ giản dị, thiết tha, sâu lắng, mộc mạc nhưng thanh cao, nhẹ nhàng gây xúc động lòng người:
          "Chuyện…kể rằng, trước lúc người ra đi / Bác muốn nghe một câu hò, xứ Huế / Nhưng không gian, vẫn bốn bề lặng lẽ, / Bác đành…nằm…im…/ Chuyện kể rằng Bác đòi nghe câu ví, / nhớ làng Sen từ thưở ấu thơ, / mà xung quanh vẫn lặng như tờ. / Bác chờ mãi…chờ mãi, không thôi…/ Lần thứ ba, Bác vẫy gọi xung quanh. /Bác muốn nghe, một đôi làn quan họ. / Ôi may sao, bỗng có em gái nhỏ, bước vào, gần Bác./ Rồi căn phòng xao động trong nước mắt./ Những lời ca nức nở, tái tê, rằng: "Người ơi, người ở đừng về" / Bác nhìn em…rơm rớm hàng mi…"
…
           Bài hát thật sự gây xúc động và đi vào lòng người. Nhạc sĩ Trần Hoàn đã có một cảm xúc rất đặc biệt lúc sáng tác, được nghe những câu chuyện đầy cảm động của Bác Hồ vào những giây phút trước lúc Bác ra đi vào cõi vĩnh hằng, mà do đ/c Vỹ Kỳ – Thư ký của Bác kể lại; cảm xúc này đồng cảm với cảm xúc của hàng triệu trái tim Việt Nam khi biết được câu chuyện. Vào buổi sáng ngày 2/9/1969, sau nhiều ngày chống chọi với bệnh tật, hầu như sức lực của Bác đã không còn. Nhưng hễ tỉnh lại là ngay lập tức, Người hỏi thăm tình hình chiến đấu ở miền Nam, tình hình lũ lụt ở miền Bắc. Người còn dặn các đồng chí trong Bộ Chính trị phải làm sao tổ chức ngày lễ Quốc khánh thật long trọng để nhân dân vui, phải bắn pháo hoa cho nhân dân phấn khởi. Trong những giây phút cuối cùng, đứng giữa ranh giới mong manh của sự sống và cái chết, đối diện với quy luật nghiệt ngã của sự tồn vong Bác vẫn luôn nghĩ cho đồng bào, cho đất nước. Nằm trên giường bệnh, sáng 2/9, lúc này Người đã rất mệt, hơi thở của người mỗi lúc một yếu dần. Các đồng chí trong Bộ Chính trị và các bác sỹ đều không nỡ rời xa Người. Lần đầu tiên tỉnh lại sau cơn đau, Người nhìn xung quanh rồi hỏi:
           Trong các chú có ai biết hò Huế không?
          Đây là tình huống chưa ai nghĩ tới, nên mọi người hết sức lúng túng, Huế vốn là mảnh đất gắn bó cùng Người suốt một thời gian dài tuổi thơ. Giờ đây, trong những phút cuối cùng, Người mong muốn một lần cuối cùng nghe lại giai điệu mượt mà, sâu lắng mang hình ảnh núi Ngự, sông Hương với giọng hò man mác, đầy tình cảm thân thương của những người con xứ Huế. Nỗi niềm ấy của người dường như ai cũng thấu hiểu, nhưng tìm nghệ sỹ hò Huế lúc này sẽ không kịp.
          Lần thứ hai tỉnh lại, Người lại hỏi:
           Trong các chú, ai có thể hát cho Bác nghe một làn điệu ví dặm Nghệ Tĩnh được không?
          Mọi người lại hết sức bối rối, căn phòng chìm trong im lặng, ai cũng cảm thấy như rất có lỗi với bác. Câu ví dặm câu hát dân ca xứ Nghệ đã bao bọc và nuôi dưỡng tâm hồn Người từ thủa lọt lòng. Người lớn lên và đi ra thế giới từ chiếc nôi văn hoá quê hương mặn mòi tình nghĩa ấy. Trước giây phút sắp biệt ly Người khao khát được nghe, được sống trong hơi ấm quê hương.
          Lần thứ ba tỉnh lại, lúc này giọng người đã yếu hơn nhiều. Người ngỏ ý muốn nghe một khúc dân ca quan họ Bắc Ninh. Thật may mắn khi có một cô y tá tiến lại gần Bác: “Thưa Bác, cháu xin hát cho Bác nghe ạ”; Và bài hát “Người ở đừng về”… sâu lắng, tha thiết được cất lên trong không khí hết sức bồi hồi xúc động. Tất cả các những người có mặt trong căn phòng không ai cầm được nước mắt. Cô y tá càng hát càng ngẹn ngào. 9 giờ 47 phút ngày 2/9/1969 trái tim vĩ đại của Bác Hồ đã ngừng đập, để lại muôn vàn tình thương yêu cho đồng bào cả nước. Sinh ra và lớn lên từ trong câu hát dân ca, từ điệu ví dặm ầu ơ ngọt ngào đằm thắm của mẹ, cuối cùng Người thanh thản nhẹ nhàng bước vào cuộc trường sinh bằng âm hưởng tiếng hát dân ca.
            Câu chuyện thật giản dị mà sâu sắc như ngàn vạn câu chuyện kể về Người. Ta nhận thấy ở Người một tư tưởng vĩ đại, một nhân cách cao thượng. Ngoài việc lo cơm no áo ấm cho dân, cho độc lập tự do của dân tộc; người còn dành một tình yêu lớn cho những khúc hát dân ca. Trước lúc ra đi, người muốn nghe một câu hò Huế, một làn điệu ví dặm hay một khúc quan họ đâu phải chỉ là nghe hát mà chính là người muốn mang cả hình ảnh quê hương xứ sở vào cuộc trường sinh, mang theo âm hưởng câu hát dân ca vào cõi vĩnh hằng. Người đã để lại cho chúng ta bài học sâu sắc, thấm thía rằng muốn yêu Tổ quốc mình, càng yêu tha thiết những câu hát dân ca. Bởi khúc dân ca là hồn cốt, là nơi lắng đọng tình yêu, tinh hoa, bản sắc văn hoá dân tộc. Nó là nguồn sữa tinh thần bồi đắp và nuôi dưỡng tâm hồn con người. Trước lúc đi xa Người muốn thế hệ sau hãy yêu hơn, trân trọng gìn giữ và phát triển hơn nữa những làn điệu dân ca, Hãy trân trọng và giữ gìn nền văn hoá của dân tộc.
          Lại có câu chuyện trước đó, chỉ trước một ngày kỷ niệm lần thứ 79 ngày sinh của Bác, ngày 18.5.1969, các diễn viên ưu tú Đoàn Văn công Quân khu 4 vượt qua bom đạn của chiến tranh phá hoại, từ thành phố Vinh ra thủ đô mừng thọ Bác Hồ. Hôm đó, sức khỏe của Bác đã khác trước đó rất nhiều. Nhưng đó là ngày vui, lại có các cháu bộ đội cùng một số người trong Phủ Chủ tịch đến chúc mừng nên Bác rất vui. Lường sức của Bác, những người tổ chức bố trí chương trình ca nhạc thật ngắn, gọn, đó là dân ca Nghệ-Tĩnh.
          Sau vài tiết mục dân ca nhẹ nhàng mà sâu sắc, đến lượt diễn viên Mai Tư, trình bày bài Hát dặm đò đưa: “Nước sông Lam biết khi mô cho cạn, cũng như tinh thần cách mạng của dân ta”… mọi người thấy Bác rơm rớm nước mắt, rồi Bác hỏi mấy đồng chí ngồi chung quanh “Có hay không các chú…”. Mọi người vui vẻ trả lời Bác: “Thưa Bác, hay lắm, lâu rồi chúng cháu mới được nghe”… rồi sau đó Bác và mọi người đàm đạo về các điệu hát của dân ca Nghệ Tĩnh, Bác còn nhắc bài cho các nghệ sĩ khi hát khiến cho mọi người tròn mắt cảm phục về trí nhớ của Bác và tình yêu của Bác dành cho những khúc dân ca.
          Như thế đó, giản dị mà ấm nồng, sâu nặng nghĩa tình nước non. Với Bác Hồ ngàn vạn lần kính yêu của chúng ta, của toàn dân, toàn đảng từ sứ mệnh cao cả của Tổ quốc, đất nước đến khúc hát dân ca, tất cả, hết thảy đều theo chân Bác đi khắp đó đây cả chiều dài, chiều rộng lẫn chiều sâu. Mênh mông, cao vời vợi như đất, trời và biển cả của Tổ quốc Việt Nam yêu dấu, trường tồn.
          Trước lúc đi xa, Người mong muốn thế hệ sau hãy yêu lấy những khúc dân ca, từ đó trân trọng và giữ gìn bản sắc nền văn hóa dân tộc. Mong muốn giản dị mà sâu sắc ấy của Người đã được hiện thực hóa khi dân ca luôn có chỗ đứng quan trọng trong đời sống âm nhạc hiện đại. Những khúc hát dân ca trữ tình, tha thiết chính là nguồn sữa tinh thần bồi đắp và nuôi dưỡng tâm hồn để mỗi người thêm yêu đời, yêu người, yêu quê hương, xứ sở. Đặc biệt, sau này nhiều làn điệu dân ca của Việt Nam chúng ta đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại càng khiến chúng ta tự hào hơn về bản sắc văn hóa dân tộc.