CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH – NGƯỜI SÁNG LẬP NỀN BÁO CHÍ CÁCH MẠNG VIỆT NAM

      Báo Thanh niên, Cơ quan tuyên truyền của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, do Nguyễn Ái Quốc sáng lập, xuất bản ở Quảng Châu, Trung Quốc, số đầu tiên ra ngày 21/6/1925. (Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh).

     Chủ tịch Hồ Chí Minh –  người sáng lập nền báo chí cách mạng Việt Nam, là nhà báo xuất sắc, là người thầy vĩ đại của báo chí cách mạng nước ta. Từ những năm bôn ba tìm đường cứu nước giải phóng dân tộc, Người đã có tầm nhìn sâu rộng và hiểu biết sâu sắc về tầm quan trọng của báo chí cách mạng. Người hiểu rằng muốn thức tỉnh quần chúng, muốn trang bị lý luận cách mạng cho quần chúng thì không có phương tiện nào hữu hiệu hơn báo chí.

       Năm 1911, Người rời Tổ quốc ra đi tìm đường cứu nước. Sau 7 năm bôn ba châu Á, châu Phi, châu Âu, châu Mỹ, quan sát tình hình chính trị, xã hội của các quốc gia ở đây, Người ở lại Pháp, tham gia phong trào công nhân, phong trào xã hội chủ nghĩa và bắt đầu học viết báo.

        Đầu năm 1919, Người gia nhập Đảng Xã hội Pháp, lấy tên là Nguyễn Ái Quốc, thay mặt những người Việt Nam yêu nước tại Pháp, gửi đến Hội nghị Versailles “Bản yêu sách của nhân dân Việt Nam”, gồm 8 điểm, yêu cầu chính phủ Pháp phải thừa nhận các quyền tự do dân chủ và bình đẳng của dân tộc Việt Nam. Bản yêu sách đó với bút danh Nguyễn Ái Quốc, được đăng trên báo Nhân Đạo, cơ quan ngôn luận của Đảng Xã hội Pháp.

       Cuối năm 1919, Người còn viết nhiều bài, ký tên Nguyễn Ái Quốc, tố cáo tội ác của thực dân Pháp như các bài: “Vấn đề bản xứ”, “Đông Dương và Triều Tiên”… đăng trên báo “Nhân Đạo” và báo “Dân chúng Paris”.

       Năm 1922, Người tham gia sáng lập Hội liên hiệp thuộc địa và tờ báo Le Paria (Người cùng khổ); làm chủ bút, chủ nhiệm, chữa bài, thủ quỹ và phát hành… Những bài viết của Người đăng trên tờ Le Paria như bài “Thù ghét chủng tộc”, “Những kẻ đi khai hóa”… nhằm tố cáo bản chất tàn bạo của chế độ thực dân Pháp, làm cho các dân tộc trên thế giới biết đến Việt Nam và ủng hộ nhân dân Việt Nam đấu tranh tự giải phóng.

         Ngày 30/6/1923, Nguyễn Ái Quốc đến đất nước Xô Viết nhưng nhiều bài báo ký tên Nguyễn Ái Quốc vẫn tiếp tục gửi đăng trên các báo ở Pháp. Cuối năm 1923, Người vào học Trường Đại học Phương Đông tại Moscow, nơi bồi dưỡng chủ nghĩa Mác-Lênin cho những chiến sĩ cách mạng của các nước thuộc địa. Người viết bài “Lênin và các dân tộc thuộc địa”, đăng trên báo Sự thật, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Liên Xô.

        Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc liên lạc với phong trào cách mạng trong nước, mở trường huấn luyện chính trị để đào tạo cán bộ. Tháng 6/1925, tại Trung Quốc, Người tổ chức ra Hội Việt Nam Cáng mạng Thanh niên và sáng lập báo Thanh niên, cơ quan ngôn luận của Hội, ra số đầu tiên bằng tiếng Việt ngày 21/6/1925. Đây là sự kiện đánh dấu mốc khởi nguồn và trở thành ngày hội của báo chí cách mạng Việt Nam.    

     Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là người sáng lập và linh hồn của nền báo chí cách mạng nước ta mà còn là một nhà báo tài năng với tầm hiểu biết sâu rộng, sự quan sát tinh tế, nắm bắt vấn đề nhạy cảm và khả năng dự báo thiên tài. Người đã viết rất nhiều bài cho nhiều tờ báo trong và ngoài nước, như: Người cùng khổ, Nhân đạo, Thư tín Quốc tế, Đời sống công nhân, Cờ đỏ… (Báo Quốc tế); Thanh niên, Việt Nam độc lập, Nhân dân… (Báo trong nước). Suốt cuộc đời vì nước, vì dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết hàng nghìn bài báo, với nhiều thể loại khác nhau như: tin ngắn, tin dài, bình luận, chính luận, trào phúng, tuyên ngôn, thơ… Theo thống kê chưa đầy đủ, trong hoạt động báo chí từ năm 1930 – 1969, nhà báo Hồ Chí Minh “đã sử dụng 150 bút danh khác nhau để viết hơn 2000 bài báo các thể loại bằng nhiều thứ tiếng Pháp, Anh, Nga, Hoa, Việt, đăng trên 50 tờ báo và tạp chí ở trong và ngoài nước” [1]. Những bài báo của Người đã góp phần thức tỉnh các dân tộc bị áp bức, truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, lên án chủ nghĩa thực dân, đế quốc, chỉ đạo phong trào cách mạng ở thuộc địa. Dù viết báo bằng ngôn ngữ gì, lấy bút danh gì thì nội dung bài báo của Người đều chứa đựng thông tin phong phú, trung thực, diễn đạt trong sáng, giản dị, vừa thể hiện sự uyên bác về trí thức vừa là sự kết tinh truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại. Không những thế, những bài viết của Người luôn nhất quán giữa nội dung mang tính cách mạng triệt để với chủ nghĩa nhân văn cao cả. Sức mạnh của những bài viết đó đã góp phần lật đổ ách áp bức, bóc lột của bọn thực dân, đế quốc, giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc, ấm no, hạnh phúc cho đồng bào.

      Bên cạnh những tác phẩm báo chí xuất sắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn để lại cho chúng ta một di sản quý báu đó là tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng, bao gồm các quan điểm, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, tính chất của báo chí cách mạng; về trách nhiệm, đạo đức, phong cách của người làm báo. Trong bài nói chuyện tại Đại hội III Hội Nhà báo Việt Nam ngày 8/9/1962, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra nhiệm vụ của báo chí: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng… Đó là nhiệm vụ chung của toàn Đảng, toàn dân ta, cũng là nhiệm vụ chính của báo chí ta”. Người cũng quán triệt rõ: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ” [2]. Người yêu cầu cán bộ làm báo phải tu dưỡng đạo đức cách mạng, “cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa; chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ; đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động” [3].

Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện tại Đại hội lần thứ III những người viết báo Việt Nam. Hà Nội, ngày 8/9/1962. Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh).

      Theo Hồ Chí Minh, đội ngũ những người làm báo phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ, đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng. Người căn dặn các nhà báo trước lúc cầm bút viết phải đặt câu hỏi: Viết cái gì? Viết cho ai? Viết làm gì? Và viết như thế nào? Người thường xuyên nhấn mạnh mục đích viết báo không phải để một ít người xem, mà để phục vụ nhân dân, để tuyên truyền giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ. Vì vậy, khi viết xong bản thảo thì mỗi người phải đọc đi đọc lại nhiều lần; thấy cái gì thừa, câu nào, chữ nào thừa thì phải bỏ bớt đi. Bác đặt ra yêu cầu: “Nếu các bạn viết báo mà quần chúng hiểu, quần chúng ham đọc, quần chúng khen hay, thế là các bạn tiến bộ. Trái lại, là các bạn chưa thành công” [4]. Người nhắc nhở: “Không nên viết tràng giang đại hải, mà làm lu mờ những điểm chính” [5].

      Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định nhiệm vụ của các nhà báo rất nặng nề. Vì vậy, để hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang đó của người chiến sĩ cách mạng, Người yêu cầu các nhà báo phải suốt đời học tập và rèn luyện để có bản lĩnh chính trị vững vàng, tinh thông nghiệp vụ, sẵn sàng vượt qua khó khăn, phải coi cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén trong cuộc chiến đấu chống áp bức, bóc lột, chống lại cái ác và cái xấu, chứ không phải làm báo “cho oai” và để được “lưu danh thiên cổ”.

     Ngày nay, đất nước ta đang bước vào thời kỳ hội nhập và phát triển theo hướng bền vững. Tiềm lực, quy mô nền kinh tế ngày một lớn mạnh. Vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng tăng cao. Đó là sự tiếp nối thành công con đường cách mạng vẻ vang mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân ta lựa chọn, đã mang lại độc lập tự do cho Tổ quốc, ấm no, hạnh phúc cho nhân dân ta. Tuy nhiện, bên cạnh những thuận lợi, nhân dân ta còn gặp rất nhiều khó khăn, thử thách. Hơn lúc nào hết, những người làm báo phải thực hiện đúng lời căn dặn của Bác, phải thể hiện được tính chiến đấu của báo chí trong việc làm sáng tỏ đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta. Đó là: biểu dương các điển hình tiên tiến trong các tầng lớp nhân dân, đưa ra công luận những vụ tham ô, tham nhũng; phản ánh những hiện tượng tiêu cực trong xã hội; đồng thời đấu tranh bác bỏ các quan điểm sai trái, phê phán các luận điệu xuyên tạc và các hành vi chống phá của các thế lực thù địch; bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc; bảo vệ Đảng, bảo vệ Nhân dân…

      99 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nền báo chí Cách mạng Việt Nam không ngừng lớn mạnh, góp phần quan trọng vào sự nghiệp cách mạng nước ta, nhiều thế hệ nhà báo đã cống hiến cả cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Cùng với sự tiến bộ của khoa học và công nghệ, lĩnh vực báo chí ngày càng đổi mới hiện đại và chiếm vị trí quan trọng trong đời sống xã hội. Tấm gương về người sáng lập, người thầy vĩ đại Hồ Chí Minh trong lĩnh vực báo chí cách mạng vẫn còn nguyên giá trị và mang tính thời sự sâu sắc. Những lời dạy của Người đối với báo chí là những nội dung mà đội ngũ nhà báo cần quán triệt sâu sắc và thực hiện triệt để, nhằm nâng cao phẩm chất và năng lực của mình, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh./.

Chú giải:

[1]. Hội nhà báo Việt Nam: Tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2004, tr.10. [2, 3]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 13, tr.463-466. [4]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 6, tr.163. [5]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 6, tr.418.

Vương Nga