Di chúc Bác Hồ, năm 1968. (Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh).
Chủ tịch Hồ Chí Minh – Người suốt đời phấn đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân mình và hòa bình cho toàn nhân loại. Trước lúc đi xa, Bác đã để lại cho toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta bản “Di chúc” lịch sử thiêng liêng. Di chúc của Người không chỉ có ý nghĩa với hiện tại mà còn có giá trị to lớn đối với tương lai. Đã hơn nửa thế kỷ trôi qua, bản Di chúc vẫn còn nguyên giá trị. Tư tưởng Hồ Chí Minh trong Di chúc luôn là ánh sáng, là ngọn đuốc soi đường trong công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển của Đảng ta, nhân dân ta.
Nhân dịp kỷ niệm 55 năm ngày Bác đi xa và cũng là 55 năm công bố Di chúc của Người, một lần nữa chúng ta nhớ lại những lời Bác dặn và xem lại mình đã làm được gì và sẽ làm như thế nào trong công việc để thể hiện tấm lòng biết ơn đối với Bác Hồ kính yêu!
Khác với các tác phẩm khác, Di chúc được Bác chuẩn bị từ sớm và vào lúc sức khỏe của Người còn tốt, trí óc còn minh mẫn. Đó là tài liệu “Tuyệt đối bí mật”, được Bác chính thức khởi thảo từ 10 tháng 5-1965: “Năm nay, tôi đã 75 tuổi. Tinh thần vẫn sáng suốt, thân thể vẫn mạnh khỏe. Tuy vậy, tôi cũng đã là lớp người “xưa nay hiếm” [1]. Di chúc của Bác được sửa chữa nhiều lần. Hàng năm, vào tháng 5, Bác đều mang Di chúc ra tiếp tục sửa chữa, cho đến 10-5-1969. Bác đã chủ động và cẩn trọng suy nghĩ về nó trong nhiều năm, đã chuẩn bị cho mình một cuộc ra đi thanh thản sau mọi lo tính chu đáo cho dân, cho nước. Nhìn vào bút tích Bác để lại trong toàn văn các văn bản Di chúc, với những dập xóa, thêm bớt, chúng ta sẽ thấy Bác đã đắn đo, cân nhắc trên từng ý, từng câu, từng chữ.
Trong hoàn cảnh đất nước đang kháng chiến chống đế quốc mỹ xâm lược, Di chúc của Bác là lời động viên, cổ vũ chúng ta thi đua kháng chiến chống Mỹ cứu nước: “Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể sẽ kéo dài mấy năm nữa. Đồng bào ta có thể phải hy sinh nhiều của nhiều người. Dù sao, chúng ta phải quyết tâm đánh giặc Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn.
Còn non, còn nước, còn người,
Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay!”
Bác khẳng định: “Dù khó khăn gian khổ đến mấy, nhân dân ta nhất định sẽ hoàn toàn thắng lợi” [2].
Bác còn căn dặn chúng ta những điều cụ thể: Sau khi chiến tranh kết thúc, phải mau chóng hàn gắn vết thương chiến tranh, phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế, văn hóa nhằm không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân và đặc biệt là Đảng ta phải ra sức hoạt động, góp phần đắc lực vào việc khôi phục lại khối đoàn kết giữa các Đảng anh em. Những lời căn dặn đó của Bác được Đảng ta, nhân dân ta thực hiện thắng lợi. Đó là kết quả của một lý tưởng cao đẹp, một ý chí cách mạng hợp với lòng dân và hợp với xu thế của thời đại.
Di chúc của Bác là một tài liệu đúc kết những bài học kinh nghiệm quý báu. Đó là bài học về xây dựng Đảng – vấn đề được Bác đề cập ngay từ đầu bản Di chúc và bổ sung thêm trong lần viết năm 1968: “Phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình…” [3]. Tinh thần của bài học này là nêu cao truyền thống đoàn kết, là sự phấn đấu, hy sinh không mệt mỏi của Đảng ta, là phương thức phát triển của Đảng, là sự rèn luyện đạo đức cách mạng của người cán bộ đảng viên và đặc biệt luôn luôn: “phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau” [4]. Điều quan trọng hơn thế, đó là lời căn dặn của Bác về: “Việc cần làm trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng” [5]. Đây chính là khâu cơ bản nhất trong sự nghiệp to lớn của Đảng ta, dân tộc ta, mà cuộc đời của Bác chính là tấm gương sáng cho chúng ta học tập, noi theo.
Đảng phải rèn luyện, chỉnh đốn mình, đồng thời phải đào tạo đội ngũ kế cận cho cách mạng. Người nói: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết” [6]. Lời nhắc nhở đó thể hiện sự sâu sắc của Bác về vai trò của thế hệ trẻ đối với cách mạng Việt Nam. Quan điểm của Bác về thanh thiếu niên bắt nguồn từ tình cảm yêu mến và niềm tin tưởng đối với thế hệ trẻ. Do vậy, Bác luôn biết cách động viên họ, tổ chức họ, có kế hoạch “bồi dưỡng” cho họ thành những người vừa “hồng” vừa “chuyên”, nghĩa là vừa có đức vừa có tài.
Bồi dưỡng thế hệ trẻ là một nhiệm vụ trong chiến lược “con người” của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong Di chúc Bác viết: “Đầu tiên là công việc đối với con người” [7]. Con người mà Bác nhắc đến ở đây là cán bộ, binh sĩ, dân quân du kích, thanh niên xung phong, các liệt sĩ, gia đình liệt sĩ, thương binh, lực lượng vũ trang nhân dân, phụ nữ, nông dân… kể cả đối với những nạn nhân của chế độ cũ, như trộm cắp, gái điếm, cờ bạc, buôn lậu… Nhà nước vừa phải giáo dục, vừa dùng pháp luật để cải tạo họ, giúp họ trở nên những người lương thiện. Trong xã hội nào thì con người cũng đóng vai trò quyết định. Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã nhìn nhận, đánh giá được vai trò sức mạnh của nhân dân, đặc biệt là nhân dân lao động, cho nên bài học về “con người” trong Di chúc của Người mãi mãi có giá trị với non sông, đất nước ta.
Ngày nay, Bác đã đi xa nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn mãi tỏa sáng. Những bài học trong Di chúc luôn là ánh sáng soi đường cho chúng ta trong sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. 55 năm qua, Đảng ta, nhân dân ta luôn phấn đấu đi theo con đường Bác Hồ đã chọn để xây dựng đất nước ta “ngày càng đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” [8]. Những lời Bác dặn không chỉ là trong chủ trương, Nghị quyết của Đảng mà đã trở thành chương trình hành động thực sự cho mỗi cơ quan, đơn vị, trường học, cho cá nhân mỗi người.
Khu di tích Kim Liên – nơi lưu giữ những di tích, hiện vật gắn liền với quê hương, gia đình, thời niên thiếu và hai lần Bác về thăm quê càng thấy rõ hơn trách nhiệm của mình trong việc góp phần giới thiệu, tuyên truyền Di chúc của Người. Trong giai đoạn hiện nay, trước những đòi hỏi khách quan của việc nghiên cứu, tìm hiểu những nội dung về tư tưởng Hồ Chí Minh ngày càng nhiều hơn, sâu sắc hơn thì việc tuyên truyền giáo dục của chúng ta không chỉ đơn thuần về quê hương, gia đình và hai lần Bác về thăm quê nữa mà đã mở rộng, nâng cao hơn về những nội dung tư tưởng Bác. Ngoài hai phòng trưng bày cố định, Khu di tích Kim Liên đã tổ chức nhiều cuộc trưng bày chuyên đề về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Bác. Đặc biệt, triển lãm “Di chúc Bác Hồ – Ngọn đuốc soi đường” nhân dịp kỷ niệm 55 năm thực hiện Di chúc của Bác Hồ (1969 – 2024) và 55 năm Bác Hồ gửi bức thư cuối cùng cho Đảng bộ và nhân dân Nghệ An (21/7/1969 – 21/7/2024) đã đem đến cho khách tham quan cái nhìn toàn diện, sâu sắc về Di chúc Bác Hồ.
Trưng bày chuyên đề: “Di chúc Bác Hồ – Ngọn đuốc soi đường” tại Khu di tích Kim Liên, tháng 7/2024.
Triển lãm gồm 5 chủ đề, với 226 hình ảnh, tài liệu, câu trích, giới thiệu đến công chúng toàn văn các bản “Di chúc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Những lời căn dặn ân cần của Bác trong “Di chúc” mãi mãi là ngọn đuốc soi đường, đưa con thuyền Cách mạng Việt Nam cập bến vinh quang. Triển lãm còn giới thiệu những thành tựu nổi bật trong tất cả các lĩnh vực mà Việt Nam nói chung và Nghệ An nói riêng đã đạt được trong 55 năm qua, từng bước hiện thực hóa những mong muốn cuối cùng của Bác Hồ trước lúc đi xa. Đặc biệt, triển lãm góp phần động viên nhân dân ta, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay tiếp tục thực hiện Di chúc của Bác, nỗ lực phấn đấu bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước ngày càng đàng hoàng hơn, to đẹp hơn.
Đối với Khu di tích Kim Liên, việc nghiên cứu, giới thiệu về Di chúc của Bác gắn với công tác tuyên truyền giáo dục về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; góp phần thực hiện điều mong muốn cuối cùng của Bác: “Toàn Đảng toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới” [9]./.
Chú giải:
[1, 3, 4]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, t.15, tr.611. [2, 6]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.15, tr.612. [5, 7]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.15, tr.616. [8]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.15, tr.131. [9]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.15, tr.624.
VƯƠNG NGA – LƯƠNG ĐỊNH
