KHU DI TÍCH LỊCH SỬ ĐỊA ĐẠO CỦ CHI - CÔNG TRÌNH NHÂN TẠO NỔI TIẾNG TRÊN THẾ GIỚI

Đến với Thành phố Hồ Chí Minh hoa lệ – nơi hội tụ nhiều nền văn hoá du khách sẽ có rất nhiều sự lựa chọn, bởi nơi đây có nhiều địa điểm du lịch hấp dẫn, ẩm thực phong phú và hoạt động giải trí đa dạng. Trong chuyến hành trình về phương Nam lần này, chúng tôi đã lựa chọn Khu di tích lịch sử địa đạo Củ Chi – top 6 công trình nhân tạo nổi tiếng thế giới.

Địa đạo Củ Chi là căn cứ chiến lược gắn liền với cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta. Công trình được quân và dân xã Tân Phú Trung và xã Phước Vĩnh An cùng nhau thực hiện để giúp bộ đội ẩn nấp, cất giữ vũ khí, tư trang, chờ cơ hội phản công. Ban đầu, người dân mỗi làng đào một địa đạo riêng. Nhưng về sau, để tiện đi lại, vận chuyển đồ dùng, vũ khí nên các địa đạo đã được kết nối với nhau, tạo thành một hệ thống liên hoàn.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, địa đạo Củ Chi được Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam mở rộng thêm. Công trình càng được gia cố chắc chắn, thiết kế rất công phu, thể hiện tính kỹ thuật và ý chí chiến đấu mãnh liệt của nhân dân ta. Địa đạo Củ Chi lúc bấy giờ là chiến lũy an toàn, bảo vệ các đồng chí lãnh đạo Sài Gòn – Gia Định, lập nên nhiều chiến công vang vội, góp phần thống nhất đất nước.

Khu di tích lịch sử Địa đạo Củ Chi được công nhận là một trong 6 công trình nhân tạo nổi tiếng trên thế giới và là top 7 điểm đến kỳ lạ nhất tại khu vực Đông Nam Á, thu hút đông đảo khách du lịch trong nước và quốc tế.

Việc xây dựng hệ thống địa đạo Củ Chi hoàn chỉnh là kết quả của hơn 20 năm lao động bền bỉ của nhiều thế hệ. Mỗi tổ đào thường gồm 3 đến 4 người, trong đó có người đào, người kéo đất ra ngoài và mang đi đổ. Hệ thống được hình thành từ cuối những năm 1940 và được lực lượng Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam sử dụng hiệu quả trong chiến dịch Tết Mậu Thân năm 1968. Địa đạo được đào trên nền đất sét pha đá ong, giúp tăng độ bền và giảm nguy cơ sụt lở.

Toàn bộ địa đạo Củ Chi có tổng chiều dài khoảng 250km, chia thành 3 tầng sâu khác nhau: Tầng cao nhất cách mặt đất 3m, có thể chống được đạn pháo và chịu được sức nặng của xe tăng/ xe bọc thép. Tầng giữa cách mặt đất khoảng 5-6m, chống được bom cỡ nhỏ. Tầng sâu nhất cách mặt đất 10-12m, hết sức an toàn, đủ sức chống chịu sức công phá từ những loại bom mạnh nhất của quân đội Mỹ.

Từ trục chính như xương sống, các nhánh hầm tỏa ra dài ngắn đan xen, thông với nhau hoặc độc lập, chấm dứt tùy địa hình. Có nhánh dẫn ra tận sông Sài Gòn. Ngoài khu vực để bộ đội sinh sống, trữ vũ khí, Địa đạo Củ Chi còn chia làm nhiều nhánh với các khu vực hố đinh, hầm chông, bãi mìn…

Các đường hầm chỉ được đào bằng cuốc và xi xúc đất, có chiều cao thấp, chỉ vừa đủ để một người di chuyển trong tư thế khom người. Dù địch đã liên tục tìm cách phá hủy địa đạo bằng bom, bơm nước, hơi ngạt… hệ thống được thiết kế chia tách từng khu vực riêng biệt nên thiệt hại không lớn.

Địa đạo là biểu tượng cho sự kiên cường, trí tuệ và lòng tự hào của người dân Củ Chi. Dù địch đã tổ chức nhiều cuộc càn quét, ném bom quy mô lớn trong suốt nhiều năm, họ vẫn không thể khuất phục được sự kháng cự quyết liệt tại vùng căn cứ địa kiên cố này. Lính Mỹ phải kinh sợ khi Củ Chi trở thành “vùng đất chết” đối với lính thủy đánh bộ Mỹ và các đơn vị thiết giáp Sài Gòn.

Lối ra vào giữa các tầng địa đạo được ngụy trang bằng các nắp hầm bí mật. Cửa hầm được thiết kế nhỏ hẹp, phù hợp với vóc dáng người Việt, khiến lính Mỹ gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận. Bên trong hệ thống địa đạo có đầy đủ các khu chức năng như phòng chỉ huy, phòng nghỉ, kho vũ khí, bệnh xá…

Trên mặt đất và bên trong địa đạo còn được bố trí hàng loạt ụ chiến đấu, hố chông, bãi mìn, bẫy… liên kết chặt chẽ, tạo nên một trận địa phòng thủ kiên cố trong thế trận chiến tranh du kích, được gọi là “xã chiến đấu”. Ngoài ra, quân dân trong vùng còn sáng chế nhiều loại vũ khí thô sơ nhưng hiệu quả để giăng bẫy khắp nơi nhằm tiêu diệt kẻ thù.

Ngoài các di tích lịch sử trên, tháng 7/2025, tại Khu di tích lịch sử địa đạo Củ Chi đã xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh với chủ đề “Miền Nam với Bác – Bác với miền Nam” có diện tích gần 240m2, được thiết kế và trưng bày đa dạng các hình ảnh, hiện vật về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đặc biệt khắc họa sâu sắc tình cảm “Miền Nam với Bác – Bác với miền Nam”. Không gian văn hóa Hồ Chí Minh là “địa chỉ đỏ” giúp cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang thành phố và nhân dân tham quan, học tập, sinh hoạt truyền thống, thiết thực đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người. Đây là công trình mang giá trị tư tưởng, chính trị, văn hóa và lịch sử to lớn, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng, đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Đến với Khu di tích lịch sử địa đạo Củ Chi bạn nên trải nghiệm các hoạt động thú vị sau:

– Chui hầm: Đối với môt người lười thể dục như tôi thì việc cúi người đi lom khom trong căn hầm nhỏ, tối, dài lắt léo thực sự không thoải mái chút nào, vậy mà ông cha ta đã phải sống trong đó ngày này qua ngày khác dưới mưa bom bão đạn của kẻ thù, khó khăn, thiếu thốn, gian khổ trăm bề.

– Nếu bạn đi tour đêm thì có thể thưởng thức chương trình “Trăng chiến khu” khám phá địa đạo trong khung cảnh về đêm. Lấy ánh trăng làm điểm nhấn, tour giúp bạn hiểu hơn về cuộc sống ban đêm của người dân Củ Chi trong vùng giải phóng giai đoạn 1961-1964. Những hoạt động đặc trưng được tái hiện như đào địa đạo, đan lát dưới trăng, thanh niên tình nguyện lên đường đánh giặc, xay lúa giã gạo, nam nữ đối đáp trên đồng, họp chợ, văn công biểu diễn phục vụ bộ đội, du kích và người dân – tất cả hòa quyện trong âm thanh bom đạn, pháo kích và tiếng máy bay địch.

– Bắn súng bằng đạn thật – Trải nghiệm dành cho những bạn yêu thích cảm giác mạnh, mang lại sự hồi hộp và gắn kết bạn bè. Địa đạo Củ Chi cung cấp hai phiên bản là bắn súng thể thao quốc phòng và bắn súng đạn sơn. Nếu chọn bắn súng thể thao quốc phòng thì bạn sẽ được sử dụng súng trường, có nhân viên hướng dẫn tháo lắp và tập bắn. Trò chơi này bạn có thể chơi cá nhân, nhân viên giám sát kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn. Chỉ 600 ngàn bạn thoải mái bắn 10 viên.

– Thưởng thức món khoai mì (củ sắn) luộc chấm muối vừng: sau một hồi tham quan Củ Chi đã khá đói và mệt mỏi, ngồi xuống những chiếc ghế gỗ đơn sơ dưới tán lá rừng thưởng thức món khoai mì luộc chấm muối vừng nó ngon đến lạ.

Chúng tôi chỉ có thời gian gần một tiếng đồng hồ tại Khu di tích lịch sử địa đạo Củ Chi – thật quá ngắn ngủi để tìm hiểu hết các nôi dung và trải nghiệm hết các hoạt động ở đây nhưng những cảm xúc có được nơi đây sẽ đọng mãi trong trái tim mỗi chúng tôi, đó là: xúc động, hạnh phúc, khâm phục, tự hào và biết ơn!