MỘT SỐ Ý KIẾN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC HỌC SINH KHI THAM QUAN TẠI KHU DI TÍCH KIM LIÊN

Hàng năm Khu di tích Kim Liên mở cửa đón tiếp hàng triệu lượt khách tham quan trong và ngoài nước, thuộc nhiều ngành nghề, lứa tuổi khác nhau, mục đích tham quan cũng khác nhau. Vì vậy việc phối hợp, làm tốt công tác giáo dục, tuyên truyền đến từng đối tượng sao cho hiệu quả nhất là một trong những vấn đề quan trọng đối với công tác thuyết minh.
Một trong những đối tượng đáng quan tâm nhất là các em học sinh, việc giáo dục học sinh là nhiệm vụ quan trọng, vì đó là thế hệ tương lại của đất nước. Việc chăm sóc và bồi dưỡng học sinh ngoài trách nhiệm của nhà trường và gia đình còn có sự phối hợp của nhiều ngành khác nữa, trong đó ngành di tích văn hóa có vai trò đáng kể. Vậy nhà trường, Khu di tích Kim Liên cần làm những gì đối với học sinh để việc tổ chức tham quan thu được kết quả tốt.
Phần lớn các cuộc tham quan của các em học sinh còn thiếu tính khoa học. Các cán bộ chịu trách nhiệm đưa các em học sinh đi tham quan chỉ chú trọng tới việc quân số và thời gian, về phía nhà trường thì việc "đi đến nơi về đến chốn" là chuyến đi tham quan đã thành công. Nói chung, những cuộc tham quan như vậy thường mang tính hình thức ít có hiệu quả thậm chí không thu được kết quả gì.
Để tránh những yếu điểm đó nhà trường và Khu di tích Kim Liên cần có sự phối hợp chặt chẽ. Các thuyết minh cần nắm được nội dung chương trình giáo dục tại nhà trường của các em học sinh ở các lứa tuổi, các khối, các bậc học. Nhà trường cũng cần biết được chức năng, nội dung của di tích. Trên cơ sở đó nhà trường  lập kế hoạch tham quan phù hợp với nhu cầu thực tế và có sự thống nhất chung về cách tổ chức nội dung, hướng dẫn. Nếu không như vậy thuyết minh viên sẽ hoàn toàn bị động khi thuyết minh cho học sinh theo cách thông thường như các đối tượng khác là giới thiệu đầy đủ về lịch sử, văn hóa những người thân trong gia đình Bác, kiến trúc không gian, cảnh quan xung quanh…. Điều đó không làm các em thích thú, thậm chí không nghe hướng dẫn thuyết minh. Các em chỉ tập trung chú ý với những gì muốn xem và muốn nghe theo cảm tính và thuyết minh viên sẽ trở thành cái bóng.
Phải hướng dẫn thế nào để thu hút sự chú ý lắng nghe và khơi dậy lòng mong muốn, hiểu biết, học hỏi của các em. Điều này đòi hỏi cán bộ thuyết minh của Khu di tích Kim Liên phải có sự nghiên cứu chương trình học tập, đặc điểm về tâm lý, sức khỏe của các em. Cần lưu ý nhấn mạnh những gì có liên quan đến những bài đã học và sẽ học của các em học sinh. Điều này đòi hỏi cán bộ thuyết minh phải phối hợp chặt chẽ với giáo viên nhà trường và phải có sự chuẩn bị trước. Sự phối  hợp này là điều rất quan trọng cả trước và trong quá trình tham quan. Hầu hết các thuyết minh tại KDT Kim Liên đều có chung một nhận xét, hướng dẫn cho đối tượng tham quan là học sinh khó hơn các đối tượng khách tham quan khác, trong đó các em ở lứa tuổi thiếu niên vất vả hơn các em nhi đồng.
Tìm hiểu tâm lý lứa tuổi và chương trình học tập có thể phân chia các em học sinh như sau:
 – Lứa tuổi nhi đồng: từ 6-11 tuổi: ở lứa tuổi này các em còn rất ham chơi do ở giai đoạn chuyển tiếp từ đứa trẻ đến học sinh. Lứa tuổi này rất hứng thú trong học tập nhưng lúng túng trong quan hệ giao tiếp và phương pháp học tập. Trí nhớ các em mang tính chủ quan chưa biết đâu là trọng tâm. Tư duy của các em là phải hết sức cụ thể. Do vậy việc thuyết minh cần phải ngắn gọn, súc tích, có minh họa và nên nhắc đi nhắc lại nhiều lần theo cách hỏi đáp cho các em dễ nhớ và điều chỉnh kịp thời các sai sót cho các em. Sử dụng phương pháp kể chuyện sẽ thích hợp hơn với các em ở lứa tuổi này.
 Việc tham quan học tập cũng phải gắn liền với tình trạng sức khỏe, thể chất nên tổ chức thuyết minh tại chỗ sau khi các em đã ngồi hoặc đứng ở vị trí thuận lợi để quan sát.
Đặc điểm tâm lý ở lứa tuổi này còn mang tính trẻ con rõ rệt, không có tính chủ định, tư tưởng hay phân tán… Vì vậy phải có sự định hướng cho các em nên chú ý những gì, không nhất thiết phải hướng dẫn các em theo một khuôn khổ, một chu trình nhất định. Nếu các em hứng thú với hiện vật hay chuyện về người thân, thuyết minh nên dừng ở phần đó nhiều hơn.
– Lứa tuổi thiếu niên: từ 11-15 tuổi.
Ở lứa tuổi này  các em đã có sự tiếp xúc rộng hơn, kiến thức cũng đa dạng hơn, phong phú hơn. Các em đã có ý thức học tập và định hình cơ bản những sở thích của mình. Nhưng các em lại hết sức hiếu động, tính tập thể lại có phần yếu hơn.
Vai trò của giáo viên lúc này quan trọng bởi các em thường tự động bứt khỏi đoàn, tự đi xem trước để sau đó hãnh diện với các bạn những gì mình xem thấy trước hay chụp hình lưu niệm gây ồn ào đến xung quanh. Thuyết minh viên không thể tự chấn chỉnh đội hình của đoàn hay giữ trật tự nếu không có sự phối hợp với giáo viên của trường đó vào lúc này. Dù các em đã có ý thức hơn nhưng cũng có những yêu cầu và đòi hỏi cao hơn khi thuyết minh tổ chức.
Như vậy nếu không có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, thuyết minh khi tham quan thì chúng ta khó mà hy vọng có buổi tham quan đạt kết quả tốt. Nguyên nhân ở đây là các em chưa có thể có tính tự giác cao ngay cả trong học tập cũng có sự nhắc nhở thường xuyên của thầy cô, cha mẹ khi có giáo viên bên cạnh, các em có ý thức tổ chức kỷ luật, tập trung chú ý lắng nghe, còn không các em sẽ trở lại với bản tính nô đùa trêu chọc. Dù thuyết minh có hay đến đâu, thiết thực và bổ ích phù hợp với tâm lý và chương trình giáo dục cũng khó có hiệu quả nếu không có sự phối hợp với giáo viên của trường.
Từ những điều đã nêu ở trên và thực tế tham quan của các đoàn học sinh tại quần thể KDT Kim Liên, kinh nghiệm rút ra khi thuyết minh cho các em là không thể thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa KDT Kim Liên và nhà trường. Các cán bộ thuyết minh ngoài sự chuyên sâu về kiến thức chuyên môn còn phải có phương pháp sư phạm phù hợp, phải nói rõ ràng mạch lạc. Việc phát âm phải chuẩn, ngôn ngữ dễ hiểu, ngắn gọn, đủ ý. Âm lượng và tốc độ phải vừa đủ cho các em nghe được, không nói nhanh và dùng thuật ngữ chuyên môn hay hàn lâm. Về phần mình, các giáo viên nhà trường cũng cần nắm bắt nội dung di tích và có những hiểu biết cơ bản. Bản thân họ phải là những người thấy sự bổ ích, lý thú khi tham quan mới giúp cho chuyến tham quan thu được kết quả tốt. Khi tổ chức tham quan không nên tổ chức đoàn quá đông, tốt nhất từ 50-80 em/lượt.  
 Như vây, muốn phát huy và nâng cao hiệu quả của di tích cũng như chuyến tham quan thu được kết quả tốt phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và KDT Kim Liên. Đây là một quá trình lâu dài, liên tục và trải qua ba giai đoạn: Giai đoạn chuẩn bị, Giai đoạn tham quan và Giai đoạn kết thúc chuyến tham quan. Không nên xem nhẹ giai đoạn nào trong quá trình này. Nếu chúng ta phối hợp đồng bộ  ở các giai đoạn, chất lượng giáo dục sẽ được nâng cao. Các em không chỉ muốn đến thăm Khu di tích mà còn có ý thức học tập, tìm hiểu về quê hương và gia đình Bác. Sự phối hợp thành công của Khu di tích và nhà trường còn mang ý nghĩa lâu dài. Các em sẽ là những tuyên truyền viên cho  Khu di tích Kim Liên, là cầu nối giữa Khu di tích Kim Liên và công chúng.