Ảnh: Đoàn xe chở các chiến sĩ Đại đoàn 308 tiến qua phố Hàng Đào, sáng 10/10/1954 trong niềm hân hoan chào đón của hàng vạn người dân Hà Nội. (Nguồn Thông tấn xã Việt Nam)
Ngày giải phóng Thủ đô có ý nghĩa vô cùng đặc biệt đối với cách mạng Việt Nam. Đó là sự kiện đánh dấu thời khắc Thủ đô Hà Nội vừa giải phóng khỏi chủ nghĩa thực dân Pháp, vừa đánh dấu kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến 9 năm trường kỳ, gian khổ, hy sinh của quân và dân ta. 70 năm trôi qua nhưng ngày giải phóng Thủ đô vẫn luôn là mốc son trong tâm khảm mỗi người dân Việt Nam.
Cách mạng Tháng Tám thành công, nhân dân Thủ đô Hà Nội và nhân dân cả nước chỉ có ước nguyện là được sống trong không khí hòa bình để xây dựng, phát triển. Nhưng thực dân Pháp dưới sự ủng hộ của đế quốc Mỹ, đã dã tâm cướp nước ta một lần nữa. Chúng gây hấn ở Nam Bộ ngày 23-9-1945 và một số nơi trong cả nước. Trước tình hình đó, Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tìm đủ mọi cách để cứu vãn hòa bình. Nhưng nhận thấy, Pháp đang cố tình cắt đứt liên lạc với ta để gây chiến tranh xâm lược ra cả nước. Vì thế, ngày 19-12-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi và phát động cuộc kháng chiến Toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược. Người nhấn mạnh: “Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa! Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ” [1]. Hưởng ứng Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tinh thần “Quyết tử choTổ quốc quyết sinh”, quân, dân Hà Nội đã cùng với nhân dân cả nước nhất tề đứng lên đánh giặc cứu nước.
Hà Nội đã mở đầu cuộc kháng chiến toàn quốc, kìm chân và tiêu hao sinh lực địch, tạo điều kiện để cơ quan đầu não và các lực lượng kháng chiến của ta tạm rút khỏi Hà Nội an toàn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ do Trung ương giao. Sau 9 năm chiến đấu ngoan cường, thông minh, gan dạ, đầy sáng tạo của quân và dân ta, đặc biệt là sau thất bại trong trận quyết chiến chiến lược tại Điện Biên Phủ năm 1954, thực dân Pháp buộc phải ký Hiệp định Giơnevơ (ngày 21-7-1954), công nhận độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia; chấp nhận rút quân khỏi miền Bắc Việt Nam.
Theo Hiệp định Giơnevơ, Hà Nội nằm trong khu vực tập kết 80 ngày của địch. Biết trước âm mưu của Pháp lợi dụng thời gian này để phá hoại các cơ sở kinh tế, văn hóa của ta, lôi kéo người di cư vào Nam, làm cho Hà Nội trở thành trống rỗng, mọi công việc bị đình trệ. Chúng ta đã chủ động có kế hoạch đề phòng, đấu tranh; đồng thời, chuẩn bị lực lượng về mọi mặt để tiếp quản Thủ đô một cách trọn vẹn.
Dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng và trực tiếp là Đảng ủy tiếp quản, các tầng lớp nhân dân Thủ đô, nòng cốt là công nhân, tự vệ các nhà máy, xí nghiệp, công sở đã đấu tranh quyết liệt với địch, bảo vệ gần như nguyên vẹn máy móc, thiết bị, hồ sơ, nguyên vật liệu; đồng thời, đấu tranh chống địch cưỡng ép di cư vào Nam. Trong thời gian này, cuộc đấu tranh của ta trên bàn Hội nghị ngoại giao cũng giành thắng lợi, buộc thực dân Pháp phải chuyển giao thành phố cho ta theo đúng nguyên tắc đã quy định tại Hiệp định Giơnevơ.
Đúng 16 giờ ngày 9-10-1954, những tên lính Pháp cuối cùng đã rút qua cầu Long Biên; quân ta hoàn toàn kiểm soát thành phố Hà Nội. Sáng ngày 10-10-1954, Ủy ban Quân chính thành phố và các đơn vị quân đội nhân dân gồm cả bộ binh, pháo binh, cao xạ, cơ giới,… chia làm nhiều cánh lớn, mở cuộc hành quân lịch sử vào Hà Nội. Hai mươi vạn nhân dân Thủ đô náo nức trong rừng cờ đỏ sao vàng, với niềm vui sướng tột độ đón mừng đoàn quân chiến thắng trở sau về 9 năm bị kìm nén dưới gót sắt của giặc.
Ảnh: Người dân hân hoan hướng về lá quốc kỳ tung bay trên Cột cờ Hà Nội trong ngày Thủ đô được giải phóng, ngày 10/10/1954. (Nguồn: Thông tấn xã Việt Nam).
Trong Lời kêu gọi nhân ngày Thủ đô giải phóng, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Tám năm qua, Chính phủ phải xa rời Thủ đô để kháng chiến cứu nước. Tuy xa nhau, nhưng lòng Chính phủ luôn luôn gần cạnh đồng bào. Ngày nay do nhân dân ta đoàn kết nhất trí, quân đội ta chiến đấu anh dũng, hòa bình đã thắng lợi, Chính phủ lại trở về Thủ đô với đồng bào. Muôn dặm một nhà, lòng vui mừng khôn xiết… Chúng ta phải đoàn kết chặt chẽ, thực hiện tự do dân chủ. Mọi người đều đưa hết tài đức của mình để khôi phục Thủ đô và xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ” [2].
Ảnh: Nhân dân Hà Nội phấn khởi chào mừng Trung ương Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về Thủ đô sau 9 năm kháng chiến trường kỳ gian khổ, ngày 1/1/1955. (Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh).
Giải phóng Thủ đô khỏi ách xâm lược của đế quốc Pháp là sự nghiệp cách mạng vẻ vang của toàn Đảng, toàn dân, trực tiếp là sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng bộ và nhân dân Thủ đô. Chiến đấu ở nơi trung tâm đầu não xâm lược của thực dân Pháp, cuộc kháng chiến ở Hà Nội là một nét tiêu biểu của sức mạnh chiến tranh nhân dân, là một điển hình kháng chiến toàn dân trên mặt trận đô thị.
Với phương châm, nhiệm vụ công tác trong vùng bị địch tạm chiếm, Đảng bộ Hà Nội đã đoàn kết, huy động sức mạnh toàn dân đánh giặc, chăm lo xây dựng, bồi dưỡng lực lượng trong suốt quá trình kháng chiến; đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền vận động các tầng lớp nhân dân, tuyên truyền vận động ngay trong hàng ngũ địch tạo nên sức mạnh tổng hợp giành chiến thắng.
Sự kiện lịch sử giải phóng Thủ đô đã mang đến nhiều bài học quý, đó là bài học về xác định rõ vai trò của Thủ đô trong triến trình kháng chiến; bài học về chuẩn bị tốt mọi mặt đợi thời cơ đến, thực hành tiếp quản thắng lợi, hoàn thành sự nghiệp giải phóng Thủ đô. Ngày giải phóng Thủ đô 10/10/1954 là một mốc son trong lịch sử xây dựng và phát triển của Thủ đô và đất nước, đánh dấu một bước ngoặt có ý nghĩa to lớn, mở ra thời kỳ phát triển mới, nhân dân lao động được làm chủ vận mệnh của mình.
Thủ đô Hà Nội được giải phóng là sự kiện lịch sử trọng đại, là ngày hội lớn không chỉ của các tầng lớp nhân dân Hà Nội mà còn là niềm hạnh phúc lớn của nhân dân cả nước; là mốc son lịch sử sáng chói, đánh dấu sự thất bại hoàn toàn của thực dân Pháp tại Việt Nam, mở ra thời kỳ phát triển mới của Thủ đô và đất nước. 70 năm qua, nhân dân Thủ đô luôn vững bước đi theo con đường độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn. Hà Nội xứng đáng là trái tim của cả nước; trung tâm về kinh tế, văn hóa, giáo dục và khoa học có vị trí hàng đầu của cả nước. Hà Nội đang ra sức xây dựng Thủ đô hòa bình, Thủ đô “ngàn năm văn hiến”.
Chú giải:
[1]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 4, tr.534 [2]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 9, tr.79, 80.
VƯƠNG NGA
