Tranh: Bác Hồ về nước, ngày 28-1-1941.
“Về nước” đó là mục tiêu lớn nhất mà Nguyễn Ái Quốc luôn đặt ra trong suốt hành trình đi tìm đường cứu nước. Đặc biệt là từ năm 1923, khi cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam bước sang một giai đoạn phát triển mới – “giai đoạn gắn phong trào cách mạng Việt Nam với phong trào công nhân quốc tế, muốn đưa nhân dân Việt Nam đi theo con đường mà chính Người đã trải qua, từ chủ nghĩa yêu nước đến với chủ nghĩa Mác – Lênin”. Từ đó, Người luôn trăn trở tìm đường về nước để truyền bá chủ nghĩa Mác – Lê-nin vào Việt Nam. Như trong thư Người viết gửi các bạn cùng hoạt động ở Pháp, là: “Đối với tôi, câu trả lời đã rõ ràng: trở về nước, đi vào quần chúng, thức tỉnh họ, tổ chức họ, đoàn kết họ, huấn luyện họ, đưa họ ra đấu tranh giành tự do độc lập”.
Hay khi trả lời phỏng vấn, Giôvanni Giécmanéttô, phóng viên báo L’Unita cơ quan ngôn luận của Đảng cộng sản Italia, ngày 15/3/1924:”Khi học xong anh dự định làm gì”, Nguyễn Ái Quốc đã trả lời: “Dĩ nhiên là tôi sẽ trở về Tổ quốc để đấu tranh cho sự nghiệp của chúng tôi. Ở bên chúng tôi còn nhiều việc phải làm lắm …”
Đó là mục đích và khát vọng của Người khi ra đi tìm con đường cứu nước.
Nhưng để thực hiện khát vọng ấy, Người đã phải trải qua một chặng đường dài đầy gian nan, thử thách. Đã nhiều lần Người tìm đường trở về Tổ quốc nhưng đều không thể thực hiện được. Đó là khi Người hoạt động ở Quảng Châu, Trung Quốc (những năm 1924 – 1927) và sau đó ở Thái Lan (những năm 1927-1929) – thời kỳ mà thực dân Pháp tìm mọi cách để “tiêu diệt” những người cách mạng ở Đông Dương, đặc biệt là sự lùng sục rất gắt gao nhằm tìm ra tung tích của Nguyễn Ái Quốc… nên mọi “cố gắng đi về An Nam” của Người đều phải “quay trở lại” bởi sự “canh phòng của mật thám và cảnh sát ở biên giới quá cẩn mật” (Trong Báo cáo gửi Quốc tế Cộng sản ngày 18-2-1930, ở mục “C. Đi về An Nam”, Người viết: “Đã hai lần tôi cố gắng đi về An Nam nhưng phải quay trở lại. Bọn mật thám và cảnh sát ở biên giới quá cẩn mật, đặc biệt từ khi xảy ra vụ An Nam “Quốc dân Đảng”.
Năm 1938 sau khi kết thúc khóa học tại trường Quốc tế Lê Nin, Nguyễn Ái Quốc nóng lòng trở về tổ quốc, nắm lấy thời cơ, thúc đẩy phong trào. Người đã vạch ra nhiều dự án kế hoạch để lên đường nhưng chưa được Quốc tế cộng sản chấp nhận nên chuyến đi của Người phải hoãn lại.
Phải mãi tới lần thứ ba, việc tìm đường về nước của Nguyễn Ái Quốc mới từng bước được thực hiện. Đó là vào đầu năm 1940, khi về hoạt động tại Côn Minh (Trung Quốc), được sự giúp đỡ của những người cách mạng Trung Quốc, Người đã bắt được mối liên lạc với Ban Hải ngoại của Đảng ta. Trong thời gian ở đây, Người thường xuyên chăm lo bồi dưỡng lý luận, nâng cao nhận thức cho cán bộ và hướng các hoạt động của phong trào kiều bào vào việc “đánh Tây”, “đuổi Nhật”. Người đã dành thời gian đi thăm một số cơ sở cách mạng dọc tuyến đường xe lửa Côn Minh – Hà Khẩu để tìm hiểu tình hình, khảo sát, tìm đường về nước.
Người đã gặp các đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp ở Côn Minh mới từ Việt Nam sang. Sau khi nghe báo cáo về phong trào cách mạng trong nước và tình hình Việt kiều tại Vân Nam, Nguyễn Ái Quốc đã chỉ rõ những công việc cần kíp nhất ở thời điểm này là tích cực chuẩn bị mọi điều kiện để về nước. Từ đó, Người đã xúc tiến tìm hiểu tình hình, nghiên cứu các phương án trở về Tổ quốc.
Sau ngày 20/6/1940 được tin Paris (thủ đô của nước Pháp) bị quân Đức chiếm Nguyễn Ái Quốc đã triệu tập cuộc họp Ban hải ngoại của Đảng, phân tích: “Việc Pháp mất nước là một cơ hội rất thuận lợi cho cách mạng Việt Nam. Ta phải tìm mọi cách về nước ngay để tranh thủ thời cơ. Chậm trễ lúc này là có tội với cách mạng”.
Với tầm nhìn chiến lược của một vị lãnh tụ thiên tài, Người nhận thấy Cao Bằng là nơi có nhiều yếu tố thuận lợi để xây dựng căn cứ địa cách mạng của cả nước. Địa thế Cao Bằng hiểm trở, núi non hùng vĩ, quần chúng nhân dân được giác ngộ, kiên cường đấu tranh, trung thành với Đảng với cách mạng, là địa bàn mà Thực dân Pháp khó kiểm soát. Có thể nói là vùng đất “Thiên thời địa lợi nhân hòa”. Có núi có sông, có đường biên giới tiếp giáp với Trung Quốc thuận lợi cho giao thông liên lạc. Tuy nhiên yếu tố quan trọng nhất ở đây là “Cao Bằng có phong trào tốt từ trước”. Từ tháng 10 năm 1940, khi còn ở nước ngoài đang trên đường trở về Tổ quốc lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã nhận định: “Căn cứ địa Cao Bằng sẽ mở ra triển vọng lớn cho cách mạng nước ta. Cao Bằng có phong trào tốt từ trước, lại kề sát biên giới, lấy đó làm cơ sở liên lạc quốc tế rất thuận lợi. Nhưng từ Cao Bằng còn phải phát triển về Thái Nguyên thông xuống nữa mới có thể tiếp xúc với toàn quốc được”. Với nhận định đúng đắn đó, ngày 28/1/1941 lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc vượt qua mốc 108, biên giới Việt – Trung về đến Pác Bó. Lòng bồi hồi xúc động, khi đặt bước chân đầu tiên lên giải đất quê hương. Phút giây đó sau này Người kể lại: “Bao nhiêu năm thương nhớ, đợi chờ. Hôm nay mới bước chân về nơi non sông gấm vóc của mình. Khi bước qua cái bia giới tuyến, lòng Bác vô cùng cảm động”.
Như vậy, trong 30 năm bôn ba ở nước ngoài đi tìm con đường cứu nước, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã nhiều lần tìm đường trở về Tổ quốc. Nhưng đến lần thứ 3 Người mới đặt chân về đến non sông đất nước của mình. Đây là thời khắc vô cùng trọng đại đối với lịch sử cách mạng Việt Nam. Sự kiện đó đã đáp ứng đòi hỏi khách quan của phong trào cách mạng trong nước, sự phát triển của tiến trình lịch sử đấu tranh giành độc lập, giải phóng dân tộc Việt Nam và cả đối với các dân tộc bị áp bức trên thế giới.
Kỷ niệm 84 năm Ngày Bác Hồ trở về nước (28/01/1941 – 28/ 01/2025), trong không khí hào hùng, phấn khởi cả nước tưng bừng đón chào thành công của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, là dịp để toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta tiếp tục tôn vinh cuộc đời, sự nghiệp cách mạng và những cống hiến vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc Việt Nam, từ đó khẳng định ý nghĩa, giá trị to lớn của tư tưởng Hồ Chí Minh trong sự nghiệp đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay; quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng, phấn đấu đưa nước ta trở thành một nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng nước Việt Nam “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” như sinh thời Bác hằng mong muốn./.
Tài liệu tham khảo
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 1, tr. 209).
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t.1, tr.465-468.
Hồ Chí Minh: Toàn tập, sđd, tr.12).
PHAN HẰNG
