NHỚ LỜI CĂN DẶN TRONG BỨC THƯ CUỐI CÙNG BÁC HỒ GỬI CHO NGÀNH GIÁO DỤC: “DÙ KHÓ KHĂN ĐẾN ĐÂU CŨNG PHẢI TIẾP TỤC THI ĐUA DẠY TỐT VÀ HỌC TỐT”

     Thăm lớp học chính trị của giáo viên cấp II, III toàn miền Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn:

     “Vì lợi ích mười năm thì phải trông cây

     Vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”. Hà Nội, ngày 13/9/1958. (Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh).

     Chủ tịch Hồ Chí Minh – nhà giáo dục vĩ đại, người khai sinh và đặt nền móng cho nền giáo dục kiểu mới của Việt Nam. Trong suốt cuộc đời hoạt động của mình, Người dành nhiều tâm huyết, trí tuệ cho sự nghiệp giáo dục của nước nhà. Người có hàng trăm bài nói, bài viết về vấn đề giáo dục. Tư tưởng và những quan điểm giáo dục khoa học của Người luôn là ánh sáng dẫn đường cho sự phát triển của nền giáo dục Việt Nam.

     Nhân dịp kỷ niệm 42 năm ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 (1982 –2024) và 56 năm Bác Hồ gửi bức thư cuối cùng cho các cán bộ, thầy giáo, công nhân viên, học sinh, sinh viên nhân dịp bắt đầu năm học mới (1968 – 2024), xin được giới thiệu toàn văn bản thảo bức thư.

     Tài liệu: Thư Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi các cán bộ, cô giáo, thầy giáo, công nhân, nhân viên, học sinh, sinh viên nhân dịp bắt đầu năm học mới, ngày 15/10/1968. Bản đánh máy, có bút tích sửa chữa của Người. (Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh).

     Đầu thư, Bác gửi lời thăm hỏi tất cả các thầy cô giáo, học sinh và khẳng định: “Trong hoàn cảnh cả nước có chiến tranh, sự nghiệp giáo dục của chúng ta vẫn phát triển nhanh, mạnh hơn bao giờ hết”. Thành tích của giáo dục được Bác nêu bằng con số thuyết phục: “Số người đi học đã hơn sáu triệu, trong đó có hơn một triệu cán bộ và công nông đang học bổ túc văn hóa. Số người vào học các trường đại học và trung học chuyên nghiệp tăng gần gấp ba lần so với trước chiến tranh chống Mỹ. Hơn 30 trường đại học và 200 trường trung học chuyên nghiệp đã phối hợp chặt chẽ với các ngành và các địa phương, đẩy mạnh công tác đào tạo cán bộ” [1]. Bác còn khẳng định, đế quốc Mỹ không những đã thất bại thảm hại trên mặt trận chính trị, quân sự “mà ta đã thắng chúng cả trên mặt trận giáo dục và đào tạo cán bộ” [2]. Đây là những lời căn dặn đầy tâm huyết của Bác, trở thành những nguyên lý của giáo dục. Thư gửi chung cho ngành giao dục – đào tạo nhưng Bác lại nói nhiều đến vai trò và nhiệm vụ của thầy cô giáo và học sinh, chủ thể và trung tâm của hoạt động giáo dục. Trước hết, Bác nêu nhiệm vụ của thầy và trò là: “Phải luôn luôn nâng cao tinh thần yêu Tổ quốc, yêu chủ nghĩa xã hội, tăng cường tình cảm cách mạng đối với công nông, tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng, triệt để tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sẵn sàng nhận bất kỳ nhiệm vụ nào mà Đảng và nhân dân giao cho…” [3].

     Với tầm nhìn chiến lược của mình, Bác đã đề ra nhiệm vụ cho ngành Giáo dục trong kháng chiến là phải chuẩn bị cho cả tương lai. Người đặt ra mục tiêu yêu cầu giáo dục phải đạt được. Biết trước những khó khăn mà thầy và trò phải trải qua, Người tha thiết kêu gọi: “Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt. Trên nền tảng giáo dục chính trị và lãnh đạo tư tưởng tốt, phải phấn đấu nâng cao chất lượng văn hóa và chuyên môn nhằm thiết thực giải quyết các vấn đề do cách mạng nước ta đề ra và trong một thời gian không xa, đạt những đỉnh cao của khoa học và kỹ thuật” [4]. Vì giáo dục phải chuẩn bị “những người kế tục sự nghiệp cách mạng to lớn của Đảng và nhân dân ta, do đó các ngành, các cấp đảng và chính quyền địa phương phải thật sự quan tâm hơn nữa đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, đẩy sự nghiệp giáo dục của ta lên những bước phát triển mới” [5] .

     Để đạt được mục tiêu đó, Bác căn dặn phải xem: “Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng. Cần phải phát huy đầy đủ dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng quan hệ thật tốt, đoàn kết thật chặt chẽ giữa thầy và thầy, giữa thầy và trò, giữa học trò với nhau, giữa cán bộ các cấp, giữa nhà trường và nhân dân” [6]. Nhận được thư của Bác, Ngành Giáo dục đào tạo đã triển khai ngay kế hoạch hành động, học tập thư Bác và làm theo lời chỉ dạy của Bác.

     Bức thư không chỉ có ý nghĩa thời sự lúc đó mà đối với cả hôm nay và mai sau vẫn là những định hướng và chỉ dẫn vô cùng quý báu. Bức thư là “Di chúc” Bác Hồ để lại cho Ngành Giáo dục – đào tạo.

     56 năm trôi qua, đọc lại bức thư của Bác, đặc biệt là đọc câu: “Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt”, chúng ta cảm thấy những lời dặn dò của Bác như mới hôm qua. Đây không chỉ là lời căn dặn bình thường, mà đó là lời kêu gọi thiết tha của Bác đối với các thầy cô giáo và học sinh, như ngày đầu độc lập Bác kêu gọi toàn dân Việt Nam ra sức chống giặc dốt để dân tộc Việt Nam trở thành dân tộc thông thái.

     Bác cũng đã từng kêu gọi nhân dân ta quyết tâm thực hiện: “Dù hy sinh đến đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập” [7]. Hay: “Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể còn kéo dài. Đồng bào ta có thể phải hy sinh nhiều của, nhiều người. Dù sao chúng ta phải quyết tâm đánh giặc Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn” [8].

     Nhìn lại những năm tháng oanh liệt chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, nền giáo dục của Việt Nam vẫn lớn mạnh không ngừng. Chúng ta đã thắng giặc ngoại xâm, chúng ta đã chiến thắng giặc đói và giặc dốt.

     Trong công cuộc đổi mới đất nước, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến giáo dục. Trong những năm qua, hệ thống giáo dục đã có những bước phát triển mới, đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào. Tuy nhiên, thực trạng giáo dục Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều vấn đề cần quan tâm. Trước tình hình đó, việc ôn lại những lời dạy của Bác, vận dụng sáng tạo những quan điểm giáo dục khoa học của Bác vào công tác giáo dục – đào tạo là hết sức cần thiết.

     Giáo dục là sự nghiệp của toàn dân, song người thấy giáo giữ vai trò quan trọng nhất trong sự nghiệp này. Vì vậy, thầy và trò phải quyết tâm thi đua “Dạy tốt, học tốt”. Bởi vì, việc học tập trong nhà trường là sự khởi đầu quan trọng, quyết định tương lai của mỗi cá nhân trong tiền đồ chung của Tổ quốc.

     Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Từ tiểu học, trung học, cho đến đại học, là nơi rèn luyện nhi đồng và thanh niên. Óc những người tuổi trẻ trong sạch như một tấm lụa trắng. Nhuộm xanh thì nó sẽ xanh. Nhuộm đỏ thì nó sẽ đỏ. Vì vậy sự học tập ở trong trường có ảnh hưởng rất lớn cho tương lai của thanh niên… tức là tương lai của nước nhà” [9]. Do đó, ngay từ đầu, Bác đã yêu cầu giáo dục trong nhà trường: “Cốt nhất là phải dạy cho học trò biết yêu nước, thương nòi. Phải dạy cho họ có chí tự lập, tự cường, quyết không chịu thua kém ai, quyết không chịu làm nô lệ” [10].

     Đối với trách nhiệm của người thầy giáo, Chủ tịch hồ Chí Minh đã nhiều lần nhắc nhở: “Nhiệm vụ của các cô giáo, thầy giáo rất nặng nề nhưng rất vẻ vang. Muốn làm tròn nhiệm vụ đó thì phải luôn luôn gương mẫu về mọi mặt, không ngừng bồi dưỡng đạo đức cách mạng, lập trường chính trị; phải ra sức đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ” [11].

     Để đảm bảo chất lượng giáo dục toàn diện, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Trong giáo dục không những phải có tri thức phổ thông mà phải có đạo đức cách mạng. Có tài phải có đức. Có tài không có đức, tham ô hủ hoá có hại cho nước. Có đức không có tài như ông bụt ngồi trong chùa, không giúp ích gì được ai” [12].

     Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu” [13]. Vì vậy, nhân dân ta luôn luôn ghi nhớ lời căn dặn của Người để cố gắng, phấn đấu. Chúng ta đang đẩy mạnh xây dựng cả nước thành một xã hội học tập. Ở mỗi giảng đường, mỗi lớp học đều treo ảnh Bác Hồ và khẩu hiệu: “Dạy tốt, học tốt” cùng lời căn dặn của Bác trong bức thư người gửi cho học sinh nhân ngày khai trường: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em” [14].

     Trong muôn vàn công việc mà Ngành Giáo dục – đào tạo đã và đang làm thì “Thi đua dạy tốt, học tốt” luôn là việc làm then chốt nhất để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập và phát triển của Việt Nam hiện nay.

 

Chú giải:

[1, 2, 3, 4, 5, 6]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.506, 507, 508. [7]. Võ Nguyên Giáp: Những chặng đường lịch sử, Sđd, tr.196. [8]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 15, tr.623. [9, 10]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 5, tr.120. [11]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 14, tr.747. [12]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 10, tr.345-346. [13, 14]. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 4 , tr. 7, 35.

 

VƯƠNG NGA – NGUYỄN OANH