“DẤU ẤN BAN ĐẦU CỦA ĐỘI BẢO VỆ VÀ PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY KHU DI TÍCH KIM LIÊN (1956–1970)”

Sau khi di tích Làng Sen – quê nội Chủ tịch Hồ Chí Minh được phục dựng vào tháng 3 năm 1956, một nhiệm vụ mới cũng được đặt ra: làm thế nào để gìn giữ, bảo vệ an toàn tuyệt đối nơi thiêng liêng ấy giữa muôn vàn khó khăn của đất nước. Trong bối cảnh đó, công tác bảo vệ và phòng cháy chữa cháy được xem như nhiệm vụ trọng yếu. Ủy ban Hành chính tỉnh Nghệ An giao cho Ty Văn hóa phụ trách bảo tồn di tích, đồng thời giao Ủy ban Hành chính huyện Nam Đàn và xã Nam Liên chịu trách nhiệm bảo vệ và phòng cháy. Trên cơ sở đó, Ủy ban Hành chính xã Nam Liên giao nhiệm vụ bảo vệ vòng ngoài cho lực lượng dân quân xã đảm trách.

Đầu năm 1957, để chuẩn bị tốt cho công tác đón Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm quê lần đầu tiên sau hơn 50 năm xa cách, Ủy ban Hành chính xã Nam Liên đã khẩn trương thành lập Đội bảo vệ và phòng cháy chữa cháy di tích làng Sen. Đội gồm 11 người: Nguyễn Đậu Xuân, Nguyễn Danh Chươn, Nguyễn Sinh Thoán, Nguyễn Sinh Vinh, Nguyễn Sinh Hảo, Nguyễn Văn Dần, Nguyễn Văn Điều, Hoàng Xuân Tư, Võ Trọng Niên, Nguyễn Danh Vận và Nguyễn Danh Dung. Ông Nguyễn Đậu Xuân làm đội trưởng, ông Nguyễn Danh Chươn làm đội phó. Các đội viên được tuyển chọn kỹ lưỡng về lý lịch, tư cách đạo đức và tinh thần trách nhiệm; hầu hết là đảng viên, trong đó có một số là con cháu trong dòng họ Nguyễn Sinh. Nhiệm vụ của đội là bảo vệ an toàn tuyệt đối di tích, đảm bảo công tác phòng cháy chữa cháy, phục vụ và bảo vệ các đoàn khách về thăm quê Bác cùng các sự kiện diễn ra tại di tích. Trong đó, nhiệm vụ quan trọng nhất là nắm chắc tình hình an ninh chính trị trên địa bàn, tổ chức tuần tra, canh gác thường xuyên. Ngay sau khi thành lập, đội bắt tay ngay vào hoạt động, được sự hỗ trợ của cán bộ Ty Công an tỉnh, đội tăng cường công tác tuần tra, chủ động nắm tình hình an ninh trật tự trên địa bàn xã Nam Liên và các xã lân cận, đặc biệt là các tuyến đường dự kiến Bác Hồ sẽ đi qua và các khu vực Người vào thăm. Các đội viên thay nhau thường trực 24/24 giờ, tất cả các ngày trong tuần, sẵn sàng mọi điều kiện tốt nhất để đảm bảo an ninh trật tự, phục vụ đón Bác về thăm quê.

Sau sự kiện đón Bác Hồ về thăm quê lần thứ nhất, lãnh đạo tỉnh Nghệ An giao cho Ủy ban Hành chính xã Nam Liên tiếp tục duy trì và củng cố tổ chức đội để hoạt động bảo vệ di tích lâu dài. Đội được bổ sung thêm 3 đồng chí, trong đó có 2 đồng chí nữ là bà Hoàng Thị Thủy và bà Nguyễn Thị Nga. Nhiệm vụ của đội được quy định rõ hơn: canh gác vòng trong, tuần tra vòng ngoài và đảm bảo thường trực, sẵn sàng ứng phó nhanh với mọi tình huống xảy ra.

Các đội viên vừa tham gia sản xuất trong Hợp tác xã, vừa làm nhiệm vụ bảo vệ nhà Bác. Luôn có một nửa quân số thường trực làm vệ sinh, quét dọn và bảo vệ di tích. Kỷ luật của đội được Ủy ban xã duy trì rất nghiêm túc: các đội viên đi ra khỏi địa bàn phải báo cáo, xin phép; nếu vi phạm sẽ bị kiểm điểm, kỷ luật. Bản thân mỗi đội viên đều có ý thức trách nhiệm cao, nên việc trực, gác, bảo vệ và đảm bảo công tác phòng cháy chữa cháy luôn được thực hiện nghiêm túc, góp phần bảo vệ an toàn tuyệt đối cho các đoàn khách trong nước và quốc tế đến thăm quê Bác.

Năm 1959, Nhà nước phục dựng di tích Hoàng Trù. Khi đó, đường sá đi lại khó khăn, nhân sự quản lý, bảo vệ còn thiếu, nên Ủy ban Hành chính xã Nam Liên đã giao cho ông Hoàng Xuân Đỉnh – tộc trưởng trung chi 2 họ Hoàng Xuân tại Kim Liên, sinh sống ngay trong di tích để trực tiếp trông coi, bảo vệ. Đồng thời, lực lượng dân quân làng Hoàng Trù cũng được giao tăng cường công tác tuần tra, bảo vệ vòng ngoài, đảm bảo an toàn và phòng cháy chữa cháy cho di tích.

Để tăng cường lực lượng bảo vệ tại chỗ, từ năm 1962, Ty Công an Nghệ An đã cử một đồng chí cán bộ công an phòng cháy về hỗ trợ, huấn luyện nghiệp vụ phòng cháy chữa cháy tại di tích làng Sen. Ủy ban tỉnh cũng trang bị thêm một số bình bột và máy bơm nước chữa cháy. Dưới sự hướng dẫn của cán bộ công an, các đội viên thường xuyên được tập huấn kỹ thuật, rèn luyện kỹ năng xử lý nhanh khi xảy ra sự cố.

Trong quá trình hoạt động, nhân sự của đội có sự thay đổi do yêu cầu công tác và chiến đấu. Nhiều đội viên gắn bó với đội đến khi giải thể như các ông Nguyễn Danh Chươn, Nguyễn Sinh Thoán, Nguyễn Sinh Vinh …, một số khác được điều động làm nhiệm vụ khác.

Trong suốt quá trình thực hiện nhiệm vụ, Đội bảo vệ và phòng cháy chữa cháy đã hoàn thành xuất sắc trọng trách được giao, tiêu biểu là: đảm bảo an toàn tuyệt đối cho di tích; di dời, cất giấu di tích gốc và hiện vật trong giai đoạn đế quốc Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc; phục vụ, bảo vệ lễ truy điệu và lễ 100 năm ngày mất của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại xã Nam Liên.

Có thể nói, giai đoạn 1956–1970 là một thời kỳ đầy dấu ấn của Đội bảo vệ và phòng cháy chữa cháy trong công tác đảm bảo an toàn cho các di tích về Bác Hồ tại quê hương. Mặc dù đất nước đang trong những năm tháng khốc liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, song với tình cảm và trách nhiệm thiêng liêng đối với quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Nam Liên – mà trực tiếp là Đội bảo vệ và phòng cháy chữa cháy di tích làng Sen cùng lực lượng dân quân tự vệ làng Hoàng Trù đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, bảo vệ an toàn tuyệt đối di tích quê nội và quê ngoại của Bác Hồ kính yêu.

Lâm Hùng

Tài liệu tham khảo: